ทัศนธาตุ (Visual Element)

ทัศนธาตุ: องค์ประกอบสำคัญที่ปลุกเร้าศิลปะในตัวคุณ

เคยสงสัยไหมว่าทำไมบางภาพสามารถดึงดูดสายตาเราได้อย่างน่าประหลาดใจ หรือทำไมบางผลงานศิลปะสามารถกระตุ้นอารมณ์ความรู้สึกของเราอย่างลึกซึ้ง? คำตอบส่วนหนึ่งก็คือ “ทัศนธาตุ” องค์ประกอบพื้นฐานที่เป็นเสมือนรากฐานของงานศิลปะทุกชิ้น ทัศนธาตุเหล่านี้เมื่อนำมาจัดองค์ประกอบอย่างลงตัว ก็จะสร้างสรรค์ผลงานศิลปะที่ทรงพลังและมีเสน่ห์ชวนมอง

อยากรู้จักทัศนธาตุมากขึ้นใช่ไหม? ติดตามอ่านบทความนี้เพื่อค้นพบความลับของทัศนธาตุทั้ง 7 ประเภท และเรียนรู้วิธีใช้พวกมันอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อปลดปล่อยศิลปินที่ซ่อนอยู่ภายในตัวคุณ ผลงานชิ้นต่อไปของคุณอาจจะเป็นผลงานชิ้นเอกที่น่าประทับใจก็ได้!

ทัศนธาตุ

ทัศนธาตุ คือองค์ประกอบพื้นฐานของศิลปะที่มนุษย์รับรู้ผ่านทางสายตา ประกอบด้วย จุด เส้น รูปร่าง รูปทรง สี น้ำหนักอ่อน-แก่ พื้นผิว และพื้นที่ว่าง ศิลปินใช้ทัศนธาตุเหล่านี้ในการสร้างองค์ประกอบทางศิลปะ เช่น เอกภาพ สมดุล จุดเด่น ทิศทาง จังหวะลี ความกลมกลืน และความแตกต่าง เพื่อสื่อความหมาย สร้างอารมณ์ และดึงดูดความสนใจ

ความสำคัญของทัศนธาตุ

ทัศนธาตุมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นภาพวาด ประติมากรรม สถาปัตยกรรม การออกแบบ และงานศิลปะอื่น ๆ ทัศนธาตุทำหน้าที่เป็นรากฐานของการสร้างองค์ประกอบทางศิลปะ โดยช่วยให้ศิลปินสามารถสื่อสารความคิด อารมณ์ ความรู้สึก และสร้างผลงานที่น่าสนใจและดึงดูดสายตาผู้ชม

1. สร้างองค์ประกอบทางศิลปะ

ทัศนธาตุช่วยให้ศิลปินสามารถสร้างองค์ประกอบทางศิลปะที่สำคัญ ได้แก่

• เอกภาพ: ทัศนธาตุทั้งหมดในผลงานควรมีความสัมพันธ์กันอย่างกลมกลืน ไม่แยกส่วน
• สมดุล: ภาพโดยรวมควรมีความสมดุลทั้งด้านน้ำหนักและทิศทาง
• จุดเด่น: ควรมีจุดเด่นที่ดึงดูดความสนใจของผู้ชม
• ทิศทาง: ทัศนธาตุสามารถสร้างทิศทางในภาพ นำสายตาผู้ชมไปยังจุดสนใจ
• จังหวะลี: การจัดวางทัศนธาตุอย่างสม่ำเสมอหรือไม่สม่ำเสมอ สร้างจังหวะลีในภาพ
• ความกลมกลืน: ทัศนธาตุทั้งหมดควรมีความกลมกลืนกันทั้งในด้านสี รูปร่าง และน้ำหนัก
• ความแตกต่าง: ความแตกต่างของทัศนธาตุช่วยสร้างความน่าสนใจและดึงดูดสายตา

2. สื่อความหมายและอารมณ์

ทัศนธาตุสามารถสื่อความหมายและอารมณ์ต่าง ๆ ได้ เช่น

• เส้นตรง: สื่อถึงความแข็งแรง มั่นคง
• เส้นโค้ง: สื่อถึงความอ่อนช้อย นุ่มนวล
• สีแดง: สื่อถึงความร้อนแรง ความรัก
• สีน้ำเงิน: สื่อถึงความสงบ เย็น
• แสงเงา: สร้างมิติความลึกให้กับภาพ

3. ดึงดูดความสนใจ

ทัศนธาตุที่จัดวางอย่างเหมาะสมสามารถดึงดูดความสนใจของผู้ชมและกระตุ้นให้เกิดความอยากรู้อยากเห็น

4. ประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน

นอกจากในงานศิลปะแล้ว ทัศนธาตุยังสามารถประยุกต์ใช้ได้ในชีวิตประจำวัน เช่น การออกแบบผลิตภัณฑ์ การตกแต่งบ้าน และการถ่ายภาพ การมีความรู้เกี่ยวกับทัศนธาตุช่วยให้เราสามารถสร้างสรรค์สิ่งต่าง ๆ ให้มีความสวยงาม น่าสนใจ และมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ประเภทและลักษณะของทัศนธาตุ

ทัศนธาตุแบ่งออกเป็น 7 ประเภท ได้แก่

1. จุด (Point)

จุดเป็นทัศนธาตุที่เล็กที่สุด ไม่มีขนาด ไม่มีมิติ แต่สามารถแสดงตำแหน่งได้เมื่อมีพื้นที่ว่างรองรับ จุดมีความสำคัญในการสร้างองค์ประกอบทางศิลปะ เช่น การสร้างจุดเด่น การนำสายตา และการสร้างจังหวะ

2. เส้น (Line)

เส้นเป็นทัศนธาตุที่สำคัญที่สุด เป็นแกนของผลงานศิลปะทุกประเภท เส้นสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทหลัก คือ เส้นตรงและเส้นโค้ง เส้นแต่ละประเภทมีลักษณะและอารมณ์ความรู้สึกที่แตกต่างกัน เส้นสามารถสร้างองค์ประกอบทางศิลปะ เช่น เอกภาพ สมดุล จุดเด่น ทิศทาง และจังหวะ

3. รูปร่างและรูปทรง (Shape and Form)

รูปร่างและรูปทรงเป็นทัศนธาตุที่กำหนดพื้นที่และขอบเขตของวัตถุต่าง ๆ รูปร่างแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ รูปร่างธรรมชาติ (Natural Shape) ได้แก่ รูปร่างของคน สัตว์ พืช และรูปร่างเรขาคณิต (Geometrical Shape) ได้แก่ รูปสามเหลี่ยม รูปสี่เหลี่ยม และรูปวงกลม รูปทรงเป็นรูปร่างที่มีมิติความลึก สามารถสร้างองค์ประกอบทางศิลปะ เช่น เอกภาพ สมดุล จุดเด่น และความลึก

4. สี (Color)

สีเป็นทัศนธาตุที่มีความสำคัญอย่างมากในการสร้างอารมณ์ความรู้สึกและสื่อความหมาย สีแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มหลัก คือ สีหลัก (Primary Colors) ได้แก่ สีแดง สีเหลือง และสีน้ำเงิน สีรอง (Secondary Colors) ได้แก่ สีม่วง สีส้ม และสีเขียว และสีประกอบ (Intermediate Colors) ได้แก่ สีอื่น ๆ ที่เกิดจากการผสมสีหลักและสีรอง

5. น้ำหนักอ่อน-แก่ (Light and Shade)

น้ำหนักอ่อน-แก่สร้างมิติความลึกให้กับภาพ แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ แสง (Highlight) เงา (Shadow) และเงามัว (Midtone) การจัดวางน้ำหนักอ่อน-แก่ที่เหมาะสมช่วยสร้างความสมจริงให้กับภาพ

6. พื้นผิว (Texture)

พื้นผิวหมายถึงลักษณะสัมผัสของวัตถุต่าง ๆ พื้นผิวสามารถสร้างความรู้สึกที่แตกต่างกัน เช่น ความเรียบ ความหยาบ ความนุ่มนวล พื้นผิวสามารถสร้างความน่าสนใจให้กับภาพและช่วยสื่อความหมาย

7. พื้นที่ว่าง (Space)

พื้นที่ว่างเป็นทัศนธาตุที่มักถูกมองข้าม แต่มีความสำคัญอย่างมากในการสร้างองค์ประกอบทางศิลปะ พื้นที่ว่างช่วยให้ภาพไม่ดูอึดอัดและช่วยให้องค์ประกอบอื่น ๆ เด่นชัดขึ้น

การเข้าใจประเภทและลักษณะของทัศนธาตุเป็นพื้นฐานสำคัญสำหรับผู้ที่สนใจในศิลปะ การนำทัศนธาตุมาใช้ได้อย่างเหมาะสมจะช่วยให้ผลงานศิลปะมีความสวยงาม น่าสนใจ และสามารถสร้างอารมณ์ความรู้สึกให้กับผู้ชม

หลักการจัดองค์ประกอบทัศนธาตุ

หลักการจัดองค์ประกอบทัศนธาตุเป็นแนวทางที่ช่วยศิลปินในการจัดวางทัศนธาตุต่าง ๆ ให้เกิดความสวยงาม น่าสนใจ และสื่อความหมายที่ต้องการ หลักการจัดองค์ประกอบทัศนธาตุที่สำคัญ ได้แก่

1. เอกภาพ (Unity)

เอกภาพเป็นองค์ประกอบที่สำคัญที่สุดของการจัดองค์ประกอบทัศนธาตุ หมายถึง การเชื่อมโยงทัศนธาตุต่าง ๆ เข้าด้วยกันอย่างกลมกลืน โดยคำนึงถึงความสัมพันธ์ด้านสี รูปร่าง น้ำหนักอ่อน-แก่ พื้นผิว และทิศทาง เอกภาพสามารถสร้างความกลมกลืนให้กับผลงานศิลปะและช่วยให้ผู้ชมจดจ่อกับจุดสนใจ

2. สมดุล (Balance)

สมดุลเป็นการจัดวางทัศนธาตุให้มีความสมดุลกันทั้งด้านน้ำหนักและทิศทาง สมดุลสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทหลัก คือ สมดุลแบบสมมาตร และสมดุลแบบอสมมาตร

• สมดุลแบบสมมาตร หมายถึง การจัดวางทัศนธาตุให้มีความสมดุลกันทั้งสองด้านของภาพ สมดุลแบบสมมาตรมักให้ความรู้สึกสงบ มั่นคง
• สมดุลแบบอสมมาตร หมายถึง การจัดวางทัศนธาตุให้มีความสมดุลกันโดยไม่ได้คำนึงถึงตำแหน่งของวัตถุ สมดุลแบบอสมมาตรมักให้ความรู้สึกเคลื่อนไหว น่าสนใจ

3. จุดเด่น (Emphasis)

จุดเด่นเป็นจุดสนใจหลักของภาพ การจัดวางจุดเด่นให้เหมาะสมจะช่วยให้ผู้ชมจดจ่อกับภาพได้นานขึ้น จุดเด่นสามารถสร้างขึ้นได้โดยใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เช่น เส้น รูปร่าง สี น้ำหนักอ่อน-แก่ และพื้นผิว

4. ทิศทาง (Movement)

ทิศทางเป็นการจัดวางทัศนธาตุเพื่อสร้างการเคลื่อนไหวให้กับภาพ ทิศทางสามารถสร้างขึ้นได้โดยใช้เส้น รูปร่าง สี และน้ำหนักอ่อน-แก่

5. จังหวะลี (Rhythm)

จังหวะลีเป็นการจัดวางทัศนธาตุเพื่อสร้างความรู้สึกเคลื่อนไหวหรือจังหวะให้กับภาพ จังหวะลีสามารถสร้างขึ้นได้โดยใช้เส้น รูปร่าง สี และพื้นผิว

6. ความกลมกลืน (Harmony)

ความกลมกลืนเป็นการจัดวางทัศนธาตุให้มีความคล้ายคลึงกันในด้านสี รูปร่าง และน้ำหนักอ่อน-แก่ ความกลมกลืนสามารถสร้างความสบายตาให้กับผู้ชม

7. ความแตกต่าง (Contrast)

ความแตกต่างเป็นการจัดวางทัศนธาตุให้มีความแตกต่างกันในด้านสี รูปร่าง และน้ำหนักอ่อน-แก่ ความแตกต่างสามารถสร้างความน่าสนใจให้กับภาพ

หลักการจัดองค์ประกอบทัศนธาตุทั้ง 7 ข้อนี้สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในงานศิลปะทุกประเภท ศิลปินควรพิจารณาหลักการจัดองค์ประกอบเหล่านี้อย่างเหมาะสม เพื่อให้ผลงานศิลปะมีความสวยงาม น่าสนใจ และสื่อความหมายที่ต้องการ

บทบาทของทัศนธาตุในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ

ทัศนธาตุเป็นองค์ประกอบพื้นฐานที่สำคัญในงานศิลปะทุกประเภท ศิลปินใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างผลงานศิลปะที่มีความสวยงาม น่าสนใจ และสื่อความหมายที่ต้องการ บทบาทของทัศนธาตุในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ ได้แก่

1. การสร้างอารมณ์ความรู้สึก

ทัศนธาตุต่าง ๆ สามารถสื่อความหมายและอารมณ์ต่าง ๆ ได้ เช่น

• เส้นตรง สื่อถึงความแข็งแรง มั่นคง
• เส้นโค้ง สื่อถึงความอ่อนช้อย นุ่มนวล
• สีแดง สื่อถึงความร้อนแรง ความรัก
• สีน้ำเงิน สื่อถึงความสงบ เย็น

ศิลปินสามารถเลือกใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างอารมณ์ความรู้สึกที่ต้องการให้ผู้ชมรู้สึก เช่น ศิลปินอาจใช้เส้นโค้งและสีสันสดใสเพื่อสร้างอารมณ์ความรู้สึกที่สนุกสนาน หรือใช้เส้นตรงและสีโทนเย็นเพื่อสร้างอารมณ์ความรู้สึกที่สงบและผ่อนคลาย

2. การสื่อความหมาย

ทัศนธาตุต่าง ๆ สามารถสื่อความหมายเฉพาะเจาะจงได้ เช่น

• รูปทรงสามเหลี่ยม มักสื่อถึงความมั่นคง พลัง หรืออันตราย
• รูปทรงวงกลม มักสื่อถึงความสมบูรณ์แบบ ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน หรือความลื่นไหล
• สีเหลือง มักสื่อถึงความสุข ความร่าเริง หรือความอบอุ่น
• สีดำ มักสื่อถึงความลึกลับ ความมืดมิด หรือความเศร้า

ศิลปินสามารถใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างความหมายที่ต้องการให้ผู้ชมเข้าใจ เช่น ศิลปินอาจใช้รูปทรงสามเหลี่ยมและสีเหลืองเพื่อสร้างความหมายของความสว่างรุ่งอรุณ หรือใช้รูปทรงวงกลมและสีดำเพื่อสร้างความหมายของความลึกลับของจักรวาล

3. การสร้างความน่าสนใจ

ทัศนธาตุที่จัดวางอย่างเหมาะสมสามารถดึงดูดความสนใจของผู้ชมและกระตุ้นให้เกิดความอยากรู้อยากเห็น เช่น

• การจัดวางจุดเด่นให้โดดเด่น
• การใช้จังหวะลีเพื่อสร้างความรู้สึกเคลื่อนไหว
• การใช้ความแตกต่างของสีสันและน้ำหนักอ่อน-แก่เพื่อสร้างความแตกต่าง

ศิลปินสามารถใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างผลงานศิลปะที่ดึงดูดความสนใจของผู้ชม เช่น ศิลปินอาจใช้เส้นโค้งและสีสันสดใสเพื่อสร้างความรู้สึกเคลื่อนไหวและดึงดูดสายตา หรือใช้เส้นตรงและสีโทนเย็นเพื่อสร้างความรู้สึกสงบแต่ยังคงมีความน่าสนใจ

4. การสร้างความลึก

ทัศนธาตุต่าง ๆ สามารถสร้างความลึกให้กับภาพได้ เช่น

• การใช้น้ำหนักอ่อน-แก่
• การใช้ระยะใกล้-ไกล
• การใช้การจัดวางองค์ประกอบ

ศิลปินสามารถใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างผลงานศิลปะที่มีมิติและความลึก เช่น ศิลปินอาจใช้น้ำหนักอ่อน-แก่เพื่อสร้างความรู้สึกลึกลับของภาพ หรือใช้ระยะใกล้-ไกลเพื่อสร้างความรู้สึกสมจริงของภาพ

5. การเน้นจุดสนใจ

ทัศนธาตุที่จัดวางอย่างเหมาะสมสามารถเน้นจุดสนใจหลักของภาพได้ เช่น

• การใช้ขนาด
• การใช้สีสัน
• การใช้น้ำหนักอ่อน-แก่

ศิลปินสามารถใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างจุดสนใจหลักของภาพ เพื่อให้ผู้ชมจดจ่อกับภาพได้นานขึ้น เช่น ศิลปินอาจใช้ขนาดที่ใหญ่กว่าของวัตถุอื่น ๆ เพื่อเน้นจุดสนใจหลักของภาพ หรือใช้สีสันที่สดใสเพื่อเน้นจุดสนใจหลักของภาพ

6. การสร้างความเคลื่อนไหว

ทัศนธาตุต่าง ๆ สามารถสร้างความเคลื่อนไหวให้กับภาพได้ เช่น

• การใช้เส้น
• การใช้รูปร่าง
• การใช้สีสัน

ศิลปินสามารถใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างผลงานศิลปะที่มีการเคลื่อนไหว เช่น ศิลปินอาจใช้เส้นโค้งเพื่อสร้างความเคลื่อนไหวให้กับภาพ หรือใช้รูปร่างที่บิดเบี้ยวเพื่อสร้างความเคลื่อนไหวให้กับภาพ

โดยสรุปแล้ว ทัศนธาตุเป็นองค์ประกอบพื้นฐานที่สำคัญในงานศิลปะทุกประเภท ศิลปินใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างผลงานศิลปะที่มีความสวยงาม น่าสนใจ และสื่อความหมายที่ต้องการ การเลือกสรรทัศนธาตุที่เหมาะสมและการจัดวางทัศนธาตุอย่างเหมาะสมสามารถสร้างผลงานศิลปะที่มีคุณภาพและสร้างผลกระทบต่อผู้ชมได้

ทัศนธาตุในชีวิตประจำวัน

ทัศนธาตุเป็นองค์ประกอบพื้นฐานของศิลปะที่มนุษย์รับรู้ผ่านทางสายตา ประกอบด้วย จุด เส้น รูปร่าง รูปทรง สี น้ำหนักอ่อน-แก่ พื้นผิว และพื้นที่ว่าง ทัศนธาตุเหล่านี้พบได้ทั่วไปในชีวิตประจำวัน เช่น ในการออกแบบ การตกแต่ง การถ่ายภาพ และการโฆษณา

การออกแบบ

ทัศนธาตุถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในการออกแบบผลิตภัณฑ์ เฟอร์นิเจอร์ อาคาร และงานสร้างสรรค์อื่น ๆ การออกแบบที่ดีต้องคำนึงถึงการจัดวางทัศนธาตุอย่างเหมาะสม เพื่อให้ผลิตภัณฑ์หรืองานสร้างสรรค์มีความน่าสนใจ ใช้งานได้สะดวก และสื่อความหมายที่ต้องการ

ตัวอย่างเช่น การออกแบบรถยนต์มักใช้เส้นโค้งเพื่อสื่อถึงความอ่อนช้อยและทันสมัย การออกแบบเฟอร์นิเจอร์มักใช้สีสันสดใสเพื่อดึงดูดความสนใจ และการออกแบบอาคารมักใช้พื้นที่ว่างเพื่อสร้างความรู้สึกโปร่งโล่ง

การตกแต่ง

ทัศนธาตุยังถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในการตกแต่งบ้านและสถานที่ต่าง ๆ การตกแต่งที่ดีต้องคำนึงถึงการจัดวางทัศนธาตุอย่างเหมาะสม เพื่อให้พื้นที่ดูสวยงาม น่าอยู่ และสื่อความหมายที่ต้องการ

ตัวอย่างเช่น การตกแต่งบ้านอาจใช้เส้นตรงเพื่อสร้างความรู้สึกสงบ มั่นคง หรือใช้สีสันสดใสเพื่อสร้างความรู้สึกสดชื่น ร่าเริง และการตกแต่งสถานที่จัดงานอาจใช้พื้นที่ว่างเพื่อสร้างความรู้สึกกว้างขวาง

การถ่ายภาพ

ทัศนธาตุเป็นองค์ประกอบสำคัญในการถ่ายภาพ ช่างภาพที่ดีต้องรู้จักใช้ทัศนธาตุต่าง ๆ เพื่อสร้างภาพที่สวยงาม น่าสนใจ และสื่อความหมายที่ต้องการ

ตัวอย่างเช่น ช่างภาพอาจใช้เส้นโค้งเพื่อสร้างความรู้สึกเคลื่อนไหว หรือใช้สีสันสดใสเพื่อสร้างความรู้สึกสนุกสนาน และช่างภาพอาจใช้พื้นที่ว่างเพื่อสร้างความรู้สึกลึกลับ

การโฆษณา

ทัศนธาตุถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในการโฆษณา โฆษณาที่ดีต้องสามารถดึงดูดความสนใจของผู้ชมและกระตุ้นให้เกิดการจดจำ ทัศนธาตุจึงมีบทบาทสำคัญในการสร้างความน่าสนใจให้กับโฆษณา

ตัวอย่างเช่น โฆษณามักใช้สีสันสดใสเพื่อดึงดูดสายตา หรือใช้เส้นโค้งเพื่อสร้างความรู้สึกเคลื่อนไหว และโฆษณามักใช้พื้นที่ว่างเพื่อสร้างความรู้สึกโปร่งโล่ง

โดยสรุปแล้ว ทัศนธาตุเป็นองค์ประกอบพื้นฐานที่พบได้ทั่วไปในชีวิตประจำวัน การเลือกสรรทัศนธาตุที่เหมาะสมและการจัดวางทัศนธาตุอย่างเหมาะสมสามารถสร้างความสวยงาม น่าสนใจ และสื่อความหมายให้กับสิ่งต่าง ๆ ที่เราพบเห็น

บทสรุป

ทัศนธาตุไม่ได้เป็นเพียงแค่องค์ประกอบทางศิลปะ แต่เป็นกุญแจที่จะปลดล็อคความคิดสร้างสรรค์และการแสดงออกของคุณ เมื่อคุณเข้าใจพลังของทัศนธาตุ คุณก็สามารถสร้างสรรค์ผลงานที่ไม่เพียงแค่สวยงาม แต่ยังมีพลังในการสื่อความหมาย สร้างอารมณ์ความรู้สึก และดึงดูดผู้ชมได้อย่างน่าอัศจรรย์ ดังนั้นอย่ารอช้า มาเริ่มต้นผจญภัยในโลกของทัศนธาตุกันเถอะ!

ขอบคุณแหล่งที่มาของข้อมูล

• กุลนิดา เหลือบจาเริญ. (2553). องค์ประกอบศิลป์. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์บริษัท สกายบุ๊ก จำกัด.
• นิรมล จันทราภา. (2558). ทัศนธาตุ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.
• รัชดา ชัชวาลย์กุล. (2564). องค์ประกอบศิลป์: ทัศนธาตุ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
• ศรัณย์ ทองดีเลิศ. (2565). ทัศนธาตุ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปากร.
• สุรัชสานุ์รัตนวรรณ. (2557). การพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอนเรื่องทัศนธาตุตามแนวคิดการวิจารณ์ของยีน เอ มิทเลอร์ส สาหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1. ปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาทัศนศิลปศึกษา. มหาวิทยาลัยศิลปากร.