กลอนแปด แผนผังกลอนแปด

กลอนแปด…เพียงชื่อก็ชวนให้นึกถึงความงดงามของภาษาไทย เสียงคล้องจองที่ไพเราะ ละเมียดละไม กวีนิพนธ์ชนิดนี้ไม่ได้มีเพียงแค่ความสวยงาม แต่ยังแฝงไปด้วยความหมายลึกซึ้ง ซ่อนเร้นอารมณ์ความรู้สึกของผู้แต่ง ท้าทายให้ผู้อ่านตีความ สัมผัสโลกทัศน์ และจินตนาการอันกว้างไกล หากคุณกำลังมองหากิจกรรมอันสร้างสรรค์ เสริมทักษะภาษา เพิ่มพูนความรู้ และเปิดประตูสู่โลกแห่งศิลปะการใช้ภาษา กลอนแปดถือเป็นตัวเลือกที่น่าสนใจไม่น้อยเลยทีเดียว

กลอนแปด

กลอนแปด คือ บทกวีไทยที่มี 8 คำต่อบรรทัด 4 บรรทัดต่อบท นิยมใช้สัมผัสสระและสัมผัสอักษร เพื่อเพิ่มความไพเราะ ใช้แต่งเรื่องราวต่างๆ ทั้งความรู้สึก ประสบการณ์ เหตุการณ์ สะท้อนสังคม และแฝงข้อคิดดีๆ ให้กับผู้อ่านหรือผู้ฟังกลอน มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “กลอนสุภาพ”

ความหมายและลักษณะของกลอนแปด

กลอนแปด เป็นบทกวีไทยที่มี 8 คำต่อบรรทัด 4 บรรทัดต่อบท นิยมใช้สัมผัสสระและสัมผัสอักษร เพื่อเพิ่มความไพเราะ และใช้แต่งเรื่องราวต่างๆ ทั้งความรู้สึก ประสบการณ์ เหตุการณ์ สะท้อนสังคม และแฝงข้อคิด

ความหมาย

คำว่า “กลอนแปด” มาจากคำว่า “กลอน” ซึ่งหมายถึง บทกวีไทยที่มีฉันทลักษณ์ และคำว่า “แปด” หมายถึง จำนวนคำต่อบรรทัด ซึ่งเท่ากับ 8 คำ

ลักษณะของกลอนแปด

กลอนแปดมีลักษณะบังคับ 3 อย่าง ดังนี้

• จำนวนคำ แต่ละบรรทัดมี 8 คำ
• วรรค แต่ละบทมี 4 บรรทัด
• สัมผัส นิยมใช้สัมผัสสระและสัมผัสอักษร

นอกจากนี้ กลอนแปดยังมีประเภทย่อยๆ ดังนี้

• กลอนสุภาพ เป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับทุกบท
• กลอนดอกสร้อย เป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับเฉพาะวรรคแรกและวรรคสุดท้าย
• กลอนสักวา เป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับเฉพาะวรรคที่สลับกัน

แผนผังกลอนแปด

แผนผังกลอนแปดเป็นเครื่องมือที่ช่วยให้เข้าใจฉันทลักษณ์ของกลอนแปดได้ง่ายขึ้น โดยแบ่งส่วนประกอบของกลอนแปดออกเป็น 4 องค์ประกอบหลัก ได้แก่

1. วรรค

กลอนแปด 1 บท ประกอบด้วย 4 วรรค ดังนี้

• วรรคที่ 1 เรียกว่า “วรรคสดับ”
• วรรคที่ 2 เรียกว่า “วรรครับ”
• วรรคที่ 3 เรียกว่า “วรรครอง”
• วรรคที่ 4 เรียกว่า “วรรคครุ”

2. จำนวนคำ

แต่ละวรรคมี 8 คำ

3. สัมผัส

กลอนแปดนิยมใช้สัมผัสสระและสัมผัสอักษร

• สัมผัสสระ เป็นการใช้เสียงสระเดียวกันที่ปลายคำของวรรคที่ 1 และ 3 และปลายคำของวรรคที่ 2 และ 4
• สัมผัสอักษร เป็นการใช้เสียงพยัญชนะเดียวกันที่ปลายคำของวรรคที่ 1 และ 2 และปลายคำของวรรคที่ 3 และ 4

4. เสียงวรรณยุกต์

กลอนแปดนิยมใช้เสียงวรรณยุกต์เป็นจังหวะในการอ่านกลอน ดังนี้

• วรรค 1 และ 2 ใช้เสียงวรรณยุกต์เอก
• วรรค 3 และ 4 ใช้เสียงวรรณยุกต์โท

ตัวอย่างแผนผังกลอนแปด

วรรคสดับ (เอก) 8 คำ (สัมผัสสระ)
วรรครับ (เอก) 8 คำ (สัมผัสสระ) 
วรรครอง (โท) 8 คำ (สัมผัสสระ) 
วรรคครุ (โท) 8 คำ (สัมผัสสระ)

ประโยชน์ของแผนผังกลอนแปด

• ช่วยให้อ่านและแต่งกลอนแปดได้ง่ายขึ้น
• เข้าใจฉันทลักษณ์ของกลอนแปด
• ฝึกฝนการใช้ภาษาไทย
• เสริมสร้างความคิดสร้างสรรค์

แผนผังกลอนแปดเป็นเครื่องมือที่สำคัญสำหรับผู้ที่สนใจเรียนรู้และแต่งกลอนแปด ช่วยให้เข้าใจโครงสร้างและฉันทลักษณ์ของกลอนแปดได้ดียิ่งขึ้น

ฉันทลักษณ์ของกลอนแปด

ฉันทลักษณ์ของกลอนแปด หมายถึง กฎเกณฑ์และรูปแบบที่ใช้ในการแต่งกลอนแปด เพื่อให้กลอนมีความไพเราะและถูกต้องตามหลักภาษาไทย

1.จำนวนคำ

กลอนแปดแต่ละบรรทัดมีจำนวนคำ 8 คำ ซึ่งแบ่งออกเป็นพยางค์ได้ 16 พยางค์ พยางค์สุดท้ายของทุกบรรทัดจะต้องเป็นเสียงสระ

2. วรรค

กลอนแปดหนึ่งบทมี 4 บรรทัด แบ่งออกเป็น 2 วรรค วรรคแรกและวรรคที่สองเรียกว่า “วรรครับ” วรรคที่สามและวรรคที่สี่เรียกว่า “วรรครอง”

3. สัมผัส

สัมผัสในกลอนแปด หมายถึง การคล้องจองระหว่างเสียงสระและเสียงพยัญชนะของคำที่อยู่ท้ายวรรคหรือท้ายบรรทัด กลอนแปดนิยมใช้สัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับทุกบท

4. เสียงวรรณยุกต์

เสียงวรรณยุกต์ในกลอนแปด หมายถึง ระดับเสียงของเสียงสระในคำ กลอนแปดนิยมใช้เสียงวรรณยุกต์เป็นจังหวะในการอ่านกลอน เพื่อให้กลอนมีความไพเราะ

รูปแบบฉันทลักษณ์ของกลอนแปด

กลอนแปดมีรูปแบบฉันทลักษณ์ที่หลากหลาย ขึ้นอยู่กับประเภทของกลอนแปด ดังนี้

• กลอนสุภาพ เป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับทุกบท
• กลอนดอกสร้อย เป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับเฉพาะวรรคแรกและวรรคสุดท้าย
• กลอนสักวา เป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับเฉพาะวรรคที่สลับกัน

ฉันทลักษณ์ของกลอนแปดเป็นสิ่งสำคัญในการแต่งกลอนแปด เพื่อให้กลอนมีความไพเราะและถูกต้องตามหลักภาษาไทย การเรียนรู้ฉันทลักษณ์ของกลอนแปดจะช่วยให้คุณแต่งกลอนแปดได้ไพเราะและถูกต้องยิ่งขึ้น

ประเภทของกลอนแปด

กลอนแปดเป็นบทกวีไทยที่มี 8 คำต่อบรรทัด 4 บรรทัดต่อบท นิยมใช้สัมผัสสระและสัมผัสอักษร เพื่อเพิ่มความไพเราะ และใช้แต่งเรื่องราวต่างๆ ทั้งความรู้สึก ประสบการณ์ เหตุการณ์ สะท้อนสังคม และแฝงข้อคิด

ประเภทของกลอนแปด แบ่งออกเป็น 4 ประเภทหลักๆ ดังนี้

1. กลอนสุภาพ

กลอนสุภาพเป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับทุกบท กลอนสุภาพเป็นประเภทของกลอนแปดที่ได้รับความนิยมมากที่สุด นิยมใช้ในการแต่งบทกวีต่างๆ เช่น บทร้องเพลง บทละคร บทประพันธ์ บทร้อยกรอง เป็นต้น

ตัวอย่างกลอนสุภาพ

สุภาพสตรี

งามปานนางฟ้า ผิวพรรณผ่องใส
ตาเรียวคมกริบ งามล้ำเกินใคร
ปากอิ่มปากแดง ยิ้มหวานชวนมอง
จมูกโด่งคมสัน งามสง่ายิ่งนัก

2. กลอนดอกสร้อย

กลอนดอกสร้อยเป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับเฉพาะวรรคแรกและวรรคสุดท้าย กลอนดอกสร้อยเป็นประเภทของกลอนแปดที่มีลักษณะคล้ายกับกลอนสุภาพ แต่มีสัมผัสอักษรบังคับน้อยกว่า จึงอ่านได้กระชับขึ้น นิยมใช้ในการแต่งบทกวีสั้นๆ เช่น บทกลอนทักทาย บทกลอนอวยพร เป็นต้น

ตัวอย่างกลอนดอกสร้อย

สวัสดียามเช้า

สวัสดียามเช้า อรุณสวัสดิ์
รุ่งอรุณมาเยือน สดใสใจเบิกบาน
ขอให้วันนี้ เป็นวันที่ดี
พบเจอแต่สิ่งดีๆ ตลอดวัน

3. กลอนสักวา

กลอนสักวาเป็นกลอนแปดที่บังคับสัมผัสสระและสัมผัสอักษร สัมผัสสระบังคับทุกวรรค สัมผัสอักษรบังคับเฉพาะวรรคที่สลับกัน กลอนสักวาเป็นประเภทของกลอนแปดที่มีลักษณะคล้ายกับกลอนสุภาพ แต่มีสัมผัสอักษรบังคับสลับกัน จึงอ่านได้แปลกใหม่ นิยมใช้ในการแต่งบทกวีสั้นๆ เช่น บทกลอนนิทาน บทกลอนเพลง เป็นต้น

ตัวอย่างกลอนสักวา

นิทานกระต่ายกับเต่า

กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว
มีกระต่ายตัวหนึ่ง วิ่งเร็วกว่าใคร
ชอบข่มเหงสัตว์อื่น
วันหนึ่งกระต่ายท้าเต่าแข่งวิ่ง

4. กลอนแปดประเภทอื่น ๆ

นอกจากกลอนแปดประเภทหลักๆ ข้างต้นแล้ว ยังมีกลอนแปดประเภทอื่นๆ อีกมากมาย เช่น

• กลอนสด เป็นกลอนแปดที่แต่งขึ้นทันที โดยไม่ต้องเตรียมการล่วงหน้า
• กลอนกระทู้ เป็นกลอนแปดที่แต่งขึ้นโดยมีผู้ถามและผู้ตอบ แต่ละฝ่ายแต่งกลอนส่งท้ายกัน
• กลอนกลอน เป็นกลอนแปดที่แต่งขึ้นโดยแบ่งวรรคเป็น 2 วรรค แต่ละวรรคมี 4 คำ เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “กลอน 4”
• กลอน 9 เป็นกลอนแปดที่แต่งขึ้นโดยแต่ละวรรคมี 9 คำ
• กลอน 11 เป็นกลอนแปดที่แต่งขึ้นโดยแต่ละวรรคมี 11 คำ

กลอนแปดเป็นบทกวีไทยที่มีรูปแบบและฉันทลักษณ์ที่หลากหลาย สามารถเลือกประเภทของกลอนแปดให้เหมาะกับเนื้อหาและวัตถุประสงค์ที่ต้องการแต่ง

การเลือกหัวข้อกลอนแปด

การเลือกหัวข้อกลอนแปดเป็นสิ่งสำคัญอันดับแรกในการแต่งกลอนแปด หัวข้อที่ดีควรมีความน่าสนใจ ไพเราะ และเหมาะสมกับประเภทของกลอนแปดที่ต้องการแต่ง

การเลือกใช้คำ

คำที่ใช้แต่งกลอนแปดควรเป็นคำที่ถูกต้องตามหลักภาษาไทย ไพเราะ และสื่อความหมายได้ชัดเจน หลีกเลี่ยงการใช้คำที่ซ้ำซากหรือใช้คำที่ยากเกินไป

การรักษาฉันทลักษณ์

กลอนแปดเป็นบทกวีที่มีฉันทลักษณ์ที่บังคับทั้งจำนวนคำ วรรค และสัมผัส ดังนั้นการเลือกหัวข้อจึงควรคำนึงถึงฉันทลักษณ์ของกลอนแปดด้วย การเลือกหัวข้อที่สอดคล้องกับฉันทลักษณ์จะช่วยให้การแต่งกลอนแปดง่ายขึ้นและมีความไพเราะ

การใช้โวหาร

การใช้โวหารในการแต่งกลอนแปดจะช่วยเพิ่มความไพเราะและน่าสนใจให้กับกลอนแปด โวหารที่มักใช้ในงานกลอนแปด ได้แก่

• อุปมา เปรียบเปรยสิ่งหนึ่งเป็นอีกสิ่งหนึ่ง
• อุปลักษณ์ เปรียบเปรยสิ่งหนึ่งเป็นอีกสิ่งหนึ่งโดยตัดคำว่า “เหมือน” ออก
• สัญลักษณ์ ใช้สิ่งหนึ่งแทนอีกสิ่งหนึ่ง
• ภาพพจน์ เปรียบเทียบสิ่งหนึ่งเป็นอีกสิ่งหนึ่งโดยใช้อารมณ์ความรู้สึก

การเลือกหัวข้อกลอนแปดเป็นขั้นตอนสำคัญในการแต่งกลอนแปด การเลือกหัวข้อที่ถูกต้องจะช่วยให้การแต่งกลอนแปดง่ายขึ้นและมีความไพเราะ

ตัวอย่างการเลือกหัวข้อกลอนแปด

• ธรรมชาติ เช่น ท้องฟ้า ทะเล ดอกไม้ ต้นไม้
• ความรัก เช่น ความรักระหว่างชายหญิง ความรักระหว่างพ่อแม่ลูก ความรักเพื่อนฝูง
• สังคม เช่น ปัญหาสังคม เหตุการณ์ปัจจุบัน วัฒนธรรมไทย
• ศาสนา เช่น ความเชื่อ ความศรัทธา หลักธรรมคำสอน
• อื่นๆ เช่น ประสบการณ์ส่วนตัว ความคิดเห็นส่วนตัว ความคิดสร้างสรรค์

คำแนะนำเพิ่มเติม

• เริ่มต้นจากการเลือกหัวข้อที่สนใจหรือถนัดก่อน
• ศึกษาฉันทลักษณ์ของกลอนแปดประเภทที่ต้องการแต่งให้ดี
• ฝึกฝนการเลือกใช้คำและการใช้โวหาร
• อ่านกลอนแปดของผู้อื่นเพื่อหาแรงบันดาลใจ

ประโยชน์ของการแต่งกลอนแปด

กลอนแปดเป็นบทกวีไทยที่มีฉันทลักษณ์ที่บังคับทั้งจำนวนคำ วรรค และสัมผัส การแต่งกลอนแปดจึงมีประโยชน์มากมาย ดังนี้

ฝึกฝนภาษา

การแต่งกลอนแปดช่วยให้ผู้แต่งได้ฝึกฝนการใช้ภาษาไทยให้คล่องแคล่ว ถูกต้อง และไพเราะ จะต้องเลือกใช้คำที่ถูกต้องตามหลักภาษาไทย สื่อความหมายได้ชัดเจน ไพเราะ และคล้องจองกัน

เสริมสร้างจินตนาการ

การแต่งกลอนแปดช่วยให้ผู้แต่งได้ฝึกฝนการคิดสร้างสรรค์ ถ่ายทอดความคิดและความรู้สึกออกมาเป็นภาษาในรูปแบบต่างๆ ช่วยให้จินตนาการกว้างไกลและได้เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ

แสดงอารมณ์ความรู้สึก

การแต่งกลอนแปดช่วยให้ผู้แต่งสามารถถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึกของตนเองออกมาได้อย่างลึกซึ้ง ทั้งความรู้สึกสุข เศร้า รัก โกรธ หลง เป็นต้น ช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจความรู้สึกของผู้แต่งได้ดีขึ้น

สร้างความเพลิดเพลิน

กลอนแปดเป็นบทกวีที่มีเสียงไพเราะ ฟังแล้วเพลิดเพลิน การแต่งกลอนแปดจึงช่วยให้ผู้แต่งและผู้ที่อ่านได้สัมผัสกับสุนทรียภาพทางภาษา

การแต่งกลอนแปดเป็นกิจกรรมที่มีประโยชน์มากมาย ช่วยให้ผู้แต่งได้ฝึกฝนภาษา เสริมสร้างจินตนาการ แสดงอารมณ์ความรู้สึก และสร้างความเพลิดเพลิน

ตัวอย่างกลอนแปด

กลอนแปดสุนทรภู่ จากเรื่องพระอภัยมณี

แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์
มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี่ยวลด
ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน
มนุษย์นี้ที่รักอยู่สองสถาน
บิดามารดารักมักเป็นผล
ที่พึ่งหนึ่งพึ่งได้แต่กายตน
เกิดเป็นคนคิดเห็นจึงเจรจา

สุนทรภู่ — พระอภัยมณี

กลอนครู ชู สุนทรภู่

คือจังหวะจะโคนแห่งโทนทับ
ทั้งฉิ่งฉับรับช่วงเป็นพวงพุ่ม
ทำนองถ้อยร้อยสอดเข้ากอดกุม
ค่อยโอบอุ้มชุมช่อลออองค์
คือกระจังตาอ้อยค่อยแตกช่อ
เป็นก้านต่อดอกช้อยลอยระหง
กนกเปลวปลิวไหวในวนวง
ละไมลงลึกซึ้งเป็นหนึ่งเดียว

คือองค์พระพิสุทธิ์พุทธรูป
กลางควันธูปเทียนเต้นเด่นโดดเดี่ยว
สงบวางวายกลายกลมเกลียว
ไม่เกาะเกี่ยวไม่คลายไม่เร่าร้อน
คือลำนำคำกลอนสุนทรภู่
คำกลอนครูคือศักดิ์แห่งอักษร
คือค่าทิพย์อาถรรพณ์นิรันดร
ประนมกลอนกราบกลอนด้วยกลอนครู

อาจารย์เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์

เด็กไทยในวิถีอาเซียน

สองพันห้าร้อยห้าสิบแปดพ.ศ.นี้
ครบพันธกรณีแห่งอาเซียน
ร่วมการค้าการศึกษาพาหมุนเวียน
มาแลกเปลี่ยนเกื้อกูลกันพัฒนา
สิบชาติพันธุ์ประชาคมล้วนยินดี
รวมพลังเป็นศักดิ์ศรีที่แกร่งกล้า
อินโดนีเซีย ไทย สิงคโปร์ กัมพูชา
ฟิลิปปินส์ ลาว พม่า และบูรไน

มาเลเซียและเวียดนามตามตกลง
จุดประสงค์เสริมสร้างความยิ่งใหญ่
ไม่มีใครถูกโดดเดี่ยวโดยทิ้งไกล
ร่วมจิตใจร่วมสร้างสุขสามัคคี
เป็นหน้าที่ของเด็กไทยใส่ใจคิด
อนาคตหลากหลายมิตรต่างถิ่นที่
ให้รู้เขารู้เรารู้ท่าที
รู้รากฐานชาติเรามีให้ดำรง

เอกลักษณ์ประเพณีวัฒนธรรม
ศิลปกรรมนำพาไทยให้สูงส่ง
อนุรักษ์สืบสานไว้ให้มั่นคง
ไทย – อาเซียนยั้งยืนยงคู่โลกา

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จากโครงการสื่อ ๖๐ พรรษา

บทสรุป: กลอนแปด…เพื่อนคู่ใจนักสร้างสรรค์

การเรียนรู้กลอนแปดมอบประโยชน์มากมาย ไม่เพียงแค่เสริมทักษะทางภาษา บ่มเพาะจินตนาการ แต่ยังช่วยให้คุณสามารถถ่ายทอดความรู้สึกนึกคิดได้อย่างลึกซึ้ง อีกทั้งยังช่วยให้คุณกลายเป็นผู้ฟังที่ดี ตีความหมายและอารมณ์จากบทกวีได้อย่างชาญฉลาด ดังนั้น เริ่มต้นเรียนรู้กลอนแปดวันนี้ เสริมสร้างความสามารถในตัวคุณ ปลดปล่อยจินตนาการ และสัมผัสเสน่ห์แห่งบทกวีไทยอย่างแท้จริง