ขันธ์ 5 (เบญจขันธ์)

ขันธ์ 5 : องค์ประกอบของชีวิต

ขันธ์ 5 หรือ เบญจขันธ์ ตามหลักพระพุทธศาสนา หมายถึง องค์ประกอบของชีวิต 5 ประการ ขันธ์ 5 เป็นสิ่งที่ประกอบกันขึ้นมาเป็นชีวิตของเรา เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา

ขันธ์ 5 ประกอบด้วย

รูปขันธ์ คือ องค์ประกอบทางกายภาพ เช่น ร่างกาย รูปร่าง หน้าตา ผิวพรรณ เป็นต้น
เวทนาขันธ์ คือ องค์ประกอบทางความรู้สึก เช่น สุข ทุกข์ ดีใจ เสียใจ เป็นต้น
สัญญาขันธ์ คือ องค์ประกอบทางความคิด เช่น จำได้ ลืม เป็นต้น
สังขารขันธ์ คือ องค์ประกอบทางเจตนา เช่น คิด ปรุงแต่ง เป็นต้น
วิญญาณขันธ์ คือ องค์ประกอบทางจิตสำนึก เช่น เห็น ได้ยิน เป็นต้น

ขันธ์ 5 ประกอบด้วย

1. รูปขันธ์ : องค์ประกอบทางกายภาพ

ในพระพุทธศาสนา รูปขันธ์ หมายถึง องค์ประกอบทางกายภาพ ประกอบด้วย รูปธรรม 24 ประการ ได้แก่

มหาภูตรูป 4 ได้แก่ ดิน น้ำ ไฟ ลม
อุปาทยรูป 20 ได้แก่ อินทรีย์ 5 (ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ) ธาตุ 12 (รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส เย็น ร้อน แข็ง อ่อน หย่อน ตึง หนัก เบา)

รูปขันธ์เป็นสิ่งที่ประกอบกันขึ้นมาเป็นร่างกายของเรา เป็นสิ่งที่มองเห็นได้สัมผัสได้ เช่น รูปร่าง หน้าตา ผิวพรรณ เส้นผม เล็บ ฟัน เป็นต้น รูปขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เป็นสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา

รูปขันธ์เป็นสาเหตุแห่งทุกข์ในมนุษย์ ทุกข์เกิดจากความยึดมั่นถือมั่นในรูปขันธ์ เมื่อยึดมั่นถือมั่นในรูปขันธ์ ย่อมเกิดความทุกข์ตามมา เช่น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในรูปร่างหน้าตา ย่อมเกิดทุกข์เพราะความแก่ ความเจ็บ ความตาย เมื่อยึดมั่นถือมั่นในเส้นผม เล็บ ฟัน ย่อมเกิดทุกข์เพราะความร่วงโรย เมื่อยึดมั่นถือมั่นในร่างกาย ย่อมเกิดทุกข์เพราะความเจ็บปวด

ดังนั้น หนทางแห่งการดับทุกข์จึงอยู่ที่การละการยึดมั่นถือมั่นในรูปขันธ์ คือการเห็นรูปขันธ์ ตามที่มันเป็น คือการเห็นความไม่เที่ยงแท้ ความไม่แน่นอน ความไม่เป็นตัวตนของรูปขันธ์

ในการฝึกฝนการละการยึดมั่นถือมั่นในรูปขันธ์นั้น เราสามารถฝึกฝนได้จากชีวิตประจำวัน เช่น เมื่อเห็นร่างกายของเราเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา ก็ให้พิจารณาว่ารูปขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เมื่อรู้สึกเจ็บปวด ก็ให้พิจารณาว่าความเจ็บปวดเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา

นอกจากนี้ การฝึกฝนอานาปานสติก็เป็นการฝึกฝนที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง อานาปานสติเป็นการฝึกฝนการหายใจเข้าออกอย่างมีสติ การฝึกฝนอานาปานสติจะช่วยให้เราเห็นความเปลี่ยนแปลงของรูปขันธ์ที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา ทำให้เราเข้าใจความจริงของรูปขันธ์ และละการยึดมั่นถือมั่นในรูปขันธ์ได้ในที่สุด

รูปขันธ์เป็นความจริงของชีวิตที่เราทุกคนต้องเผชิญ การเรียนรู้และเข้าใจรูปขันธ์จะช่วยให้เราเข้าใจชีวิต เข้าใจทุกข์ และเข้าใจหนทางแห่งการดับทุกข์

2. เวทนาขันธ์ : องค์ประกอบทางความรู้สึก

ในพระพุทธศาสนา เวทนาขันธ์ หมายถึง องค์ประกอบทางความรู้สึก ประกอบด้วย เวทนา 5 ประการ ได้แก่

สุขเวทนา : ความรู้สึกสุข
ทุกข์เวทนา : ความรู้สึกทุกข์
อทุกขมสุขเวทนา : ความรู้สึกเฉยๆ
อุเบกขาเวทนา : ความรู้สึกวางเฉย

เวทนาขันธ์เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากการกระทบกันของรูปขันธ์กับผัสสะขันธ์ เวทนาขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เป็นสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา

เวทนาขันธ์เป็นสาเหตุแห่งทุกข์ในมนุษย์ ทุกข์เกิดจากความยึดมั่นถือมั่นในเวทนาขันธ์ เมื่อยึดมั่นถือมั่นในเวทนาขันธ์ ย่อมเกิดความทุกข์ตามมา เช่น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความสุข ย่อมเกิดทุกข์เพราะความพลัดพรากจากความสุข เมื่อยึดมั่นถือมั่นในทุกข์ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความยึดติดอยู่กับความทุกข์ เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความเฉยๆ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความเบื่อหน่าย

ดังนั้น หนทางแห่งการดับทุกข์จึงอยู่ที่การละการยึดมั่นถือมั่นในเวทนาขันธ์ คือการเห็นเวทนาขันธ์ ตามที่มันเป็น คือการเห็นความไม่เที่ยงแท้ ความไม่แน่นอน ความไม่เป็นตัวตนของเวทนาขันธ์

ในการฝึกฝนการละการยึดมั่นถือมั่นในเวทนาขันธ์นั้น เราสามารถฝึกฝนได้จากชีวิตประจำวัน เช่น เมื่อเรารู้สึกสุข ก็ให้พิจารณาว่าความสุขเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เมื่อเรารู้สึกทุกข์ ก็ให้พิจารณาว่าความทุกข์เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา

นอกจากนี้ การฝึกฝนอานาปานสติก็เป็นการฝึกฝนที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง อานาปานสติเป็นการฝึกฝนการหายใจเข้าออกอย่างมีสติ การฝึกฝนอานาปานสติจะช่วยให้เราเห็นความเปลี่ยนแปลงของเวทนาขันธ์ที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา ทำให้เราเข้าใจความจริงของเวทนาขันธ์ และละการยึดมั่นถือมั่นในเวทนาขันธ์ได้ในที่สุด

เวทนาขันธ์เป็นความจริงของชีวิตที่เราทุกคนต้องเผชิญ การเรียนรู้และเข้าใจเวทนาขันธ์จะช่วยให้เราเข้าใจชีวิต เข้าใจทุกข์ และเข้าใจหนทางแห่งการดับทุกข์

3. สัญญาขันธ์ : องค์ประกอบทางความคิด

ในพระพุทธศาสนา สัญญาขันธ์ หมายถึง องค์ประกอบทางความคิด ประกอบด้วย สัญญา 6 ประการ ได้แก่

จักขุสัญญา : สัญญาทางตา
โสตสัญญา : สัญญาทางหู
ฆานะสัญญา : สัญญาทางจมูก
ชิวหาสัญญา : สัญญาทางลิ้น
กายสัญญา : สัญญาทางกาย
มโนสัญญา : สัญญาทางใจ

สัญญาขันธ์เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากการกระทบกันของรูปขันธ์กับผัสสะขันธ์ สัญญาขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เป็นสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา

สัญญาขันธ์เป็นสาเหตุแห่งทุกข์ในมนุษย์ ทุกข์เกิดจากความยึดมั่นถือมั่นในสัญญาขันธ์ เมื่อยึดมั่นถือมั่นในสัญญาขันธ์ ย่อมเกิดความทุกข์ตามมา เช่น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความคิดว่าตนเองสวย ย่อมเกิดทุกข์เพราะความพลัดพรากจากความคิดนั้น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความคิดว่าตนเองฉลาด ย่อมเกิดทุกข์เพราะความอับอายเมื่อทำผิดพลาด เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความคิดว่าตนเองมีอำนาจ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความกลัวเมื่อถูกท้าทาย

ดังนั้น หนทางแห่งการดับทุกข์จึงอยู่ที่การละการยึดมั่นถือมั่นในสัญญาขันธ์ คือการเห็นสัญญาขันธ์ ตามที่มันเป็น คือการเห็นความไม่เที่ยงแท้ ความไม่แน่นอน ความไม่เป็นตัวตนของสัญญาขันธ์

ในการฝึกฝนการละการยึดมั่นถือมั่นในสัญญาขันธ์นั้น เราสามารถฝึกฝนได้จากชีวิตประจำวัน เช่น เมื่อเราคิดอะไรขึ้นมา ก็ให้พิจารณาว่าความคิดนั้นเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เมื่อเรารู้สึกยึดติดกับความคิด ก็ให้พิจารณาว่าความคิดนั้นเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่ไม่มีตัวตน

นอกจากนี้ การฝึกฝนอานาปานสติก็เป็นการฝึกฝนที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง อานาปานสติเป็นการฝึกฝนการหายใจเข้าออกอย่างมีสติ การฝึกฝนอานาปานสติจะช่วยให้เราเห็นความเปลี่ยนแปลงของสัญญาขันธ์ที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา ทำให้เราเข้าใจความจริงของสัญญาขันธ์ และละการยึดมั่นถือมั่นในสัญญาขันธ์ได้ในที่สุด

สัญญาขันธ์เป็นความจริงของชีวิตที่เราทุกคนต้องเผชิญ การเรียนรู้และเข้าใจสัญญาขันธ์จะช่วยให้เราเข้าใจชีวิต เข้าใจทุกข์ และเข้าใจหนทางแห่งการดับทุกข์

4. สังขารขันธ์ : องค์ประกอบทางเจตนา

ในพระพุทธศาสนา สังขารขันธ์ หมายถึง องค์ประกอบทางเจตนา ประกอบด้วย สังขาร 12 ประการ ได้แก่

สังขาร 6 ประการที่เกิดจากอกุศลจิต ได้แก่

โลภะ : ความอยากได้
โทสะ : ความโกรธ
โมหะ : ความหลง
ถีนมิทธะ : ความหดหู่ท้อแท้
วิจิกิจฉา : ความสงสัย

สังขาร 6 ประการที่เกิดจากกุศลจิต ได้แก่

เมตตา : ความปรารถนาดีต่อผู้อื่น
กรุณา : ความปรารถนาให้ผู้อื่นพ้นทุกข์
มุทิตา : ความยินดีในความสุขของผู้อื่น
อุเบกขา : การวางเฉย
อธิษฐาน : ความตั้งใจแน่วแน่

สังขารขันธ์เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากการปรุงแต่งของจิต สังขารขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เป็นสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา

สังขารขันธ์เป็นสาเหตุแห่งทุกข์ในมนุษย์ ทุกข์เกิดจากความยึดมั่นถือมั่นในสังขารขันธ์ เมื่อยึดมั่นถือมั่นในสังขารขันธ์ ย่อมเกิดความทุกข์ตามมา เช่น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความคิดที่ไม่ดี ย่อมเกิดทุกข์เพราะการกระทำที่เกิดจากความคิดนั้น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในอารมณ์ที่ไม่ดี ย่อมเกิดทุกข์เพราะการกระทำที่เกิดจากอารมณ์นั้น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในการกระทำที่ไม่ดี ย่อมเกิดทุกข์เพราะผลของการกระทำนั้น

ดังนั้น หนทางแห่งการดับทุกข์จึงอยู่ที่การละการยึดมั่นถือมั่นในสังขารขันธ์ คือการเห็นสังขารขันธ์ ตามที่มันเป็น คือการเห็นความไม่เที่ยงแท้ ความไม่แน่นอน ความไม่เป็นตัวตนของสังขารขันธ์

ในการฝึกฝนการละการยึดมั่นถือมั่นในสังขารขันธ์นั้น เราสามารถฝึกฝนได้จากชีวิตประจำวัน เช่น เมื่อเราคิดอะไรขึ้นมา ก็ให้พิจารณาว่าความคิดนั้นเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เมื่อเรารู้สึกอารมณ์ใดๆ ขึ้นมา ก็ให้พิจารณาว่าอารมณ์นั้นเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เมื่อเรากระทำสิ่งใดๆ ลงไป ก็ให้พิจารณาว่าการกระทำนั้นเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา

นอกจากนี้ การฝึกฝนอานาปานสติก็เป็นการฝึกฝนที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง อานาปานสติเป็นการฝึกฝนการหายใจเข้าออกอย่างมีสติ การฝึกฝนอานาปานสติจะช่วยให้เราเห็นความเปลี่ยนแปลงของสังขารขันธ์ที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา ทำให้เราเข้าใจความจริงของสังขารขันธ์ และละการยึดมั่นถือมั่นในสังขารขันธ์ได้ในที่สุด

สังขารขันธ์เป็นความจริงของชีวิตที่เราทุกคนต้องเผชิญ การเรียนรู้และเข้าใจสังขารขันธ์จะช่วยให้เราเข้าใจชีวิต เข้าใจทุกข์ และเข้าใจหนทางแห่งการดับทุกข์

5. วิญญาณขันธ์ : องค์ประกอบทางจิต

ในพระพุทธศาสนา วิญญาณขันธ์ หมายถึง องค์ประกอบทางจิต ประกอบด้วย วิญญาณ 6 ประการ ได้แก่

จักขุวิญญาณ : วิญญาณทางตา
โสตวิญญาณ : วิญญาณทางหู
ฆานะวิญญาณ : วิญญาณทางจมูก
ชิวหาวิญญาณ : วิญญาณทางลิ้น
กายวิญญาณ : วิญญาณทางกาย
มโนวิญญาณ : วิญญาณทางใจ

วิญญาณขันธ์เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากการกระทบกันของรูปขันธ์กับผัสสะขันธ์ วิญญาณขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา เป็นสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา

วิญญาณขันธ์เป็นสาเหตุแห่งทุกข์ในมนุษย์ ทุกข์เกิดจากความยึดมั่นถือมั่นในวิญญาณขันธ์ เมื่อยึดมั่นถือมั่นในวิญญาณขันธ์ ย่อมเกิดความทุกข์ตามมา เช่น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความดีงามของตนเอง ย่อมเกิดทุกข์เพราะความกลัวความสูญเสีย เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความชั่วร้ายของตนเอง ย่อมเกิดทุกข์เพราะความกลัวการถูกลงโทษ เมื่อยึดมั่นถือมั่นในความคิดหรืออารมณ์ของตนเอง ย่อมเกิดทุกข์เพราะความยึดติดในความคิดหรืออารมณ์นั้น

ดังนั้น หนทางแห่งการดับทุกข์จึงอยู่ที่การละการยึดมั่นถือมั่นในวิญญาณขันธ์ คือการเห็นวิญญาณขันธ์ ตามที่มันเป็น คือการเห็นความไม่เที่ยงแท้ ความไม่แน่นอน ความไม่เป็นตัวตนของวิญญาณขันธ์

ในการฝึกฝนการละการยึดมั่นถือมั่นในวิญญาณขันธ์นั้น เราสามารถฝึกฝนได้จากชีวิตประจำวัน เช่น เมื่อเรามองเห็นสิ่งต่างๆ ก็ให้พิจารณาว่าสิ่งเหล่านั้นเป็นเพียงปรากฏการณ์ทางตา เมื่อเราได้ยินเสียงต่างๆ ก็ให้พิจารณาว่าเสียงเหล่านั้นเป็นเพียงปรากฏการณ์ทางหู เป็นต้น

นอกจากนี้ การฝึกฝนอานาปานสติก็เป็นการฝึกฝนที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง อานาปานสติเป็นการฝึกฝนการหายใจเข้าออกอย่างมีสติ การฝึกฝนอานาปานสติจะช่วยให้เราเห็นความเปลี่ยนแปลงของวิญญาณขันธ์ที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา ทำให้เราเข้าใจความจริงของวิญญาณขันธ์ และละการยึดมั่นถือมั่นในวิญญาณขันธ์ได้ในที่สุด

วิญญาณขันธ์เป็นความจริงของชีวิตที่เราทุกคนต้องเผชิญ การเรียนรู้และเข้าใจวิญญาณขันธ์จะช่วยให้เราเข้าใจชีวิต เข้าใจทุกข์ และเข้าใจหนทางแห่งการดับทุกข์

ขันธ์ 5 เป็นสาเหตุแห่งทุกข์ในมนุษย์

ขันธ์ 5 จึงเป็นสาเหตุแห่งทุกข์ในมนุษย์ ทุกข์เกิดจากความยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ 5 เมื่อยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ 5 ย่อมเกิดความทุกข์ตามมา เช่น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในรูปขันธ์ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความแก่ ความเจ็บ ความตาย เมื่อยึดมั่นถือมั่นในเวทนาขันธ์ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความทุกข์ ความสุข เมื่อยึดมั่นถือมั่นในสัญญาขันธ์ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความไม่รู้ ความหลง เมื่อยึดมั่นถือมั่นในสังขารขันธ์ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความอยากได้ ความอยากเป็น เมื่อยึดมั่นถือมั่นในวิญญาณขันธ์ ย่อมเกิดทุกข์เพราะความยึดติด

หนทางดับทุกข์

ดังนั้น หนทางแห่งการดับทุกข์จึงอยู่ที่การละการยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ 5 คือการเห็นขันธ์ 5 ตามที่มันเป็น คือการเห็นความไม่เที่ยงแท้ ความไม่แน่นอน ความไม่เป็นตัวตนของขันธ์ 5

ในการฝึกฝนการละการยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ 5 นั้น อานาปานสติเป็นการฝึกฝนที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง อานาปานสติเป็นการฝึกฝนการหายใจเข้าออกอย่างมีสติ การฝึกฝนอานาปานสติจะช่วยให้เราเห็นความเปลี่ยนแปลงของขันธ์ 5 ที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา ทำให้เราเข้าใจความจริงของขันธ์ 5 และละการยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ 5 ได้ในที่สุด

ขันธ์ 5 ในชีวิตประจำวัน

เราสามารถสังเกตุ ขันธ์ 5 ในชีวิตประจำวัน ได้จากกิจกรรมต่างๆ ต่อไปนี้ที่ท่านได้พบเจอในชีวิตประจำวัน

ตัวอย่างการสังเกตรูปขันธ์ในชีวิตประจำวัน

เมื่อเราอาบน้ำ เราสังเกตได้ว่าร่างกายของเรามีการเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา เช่น ผิวพรรณเหี่ยวย่น เส้นผมร่วง เล็บเปราะหักง่าย เป็นต้น
เมื่อเรารับประทานอาหาร เราสังเกตได้ว่ารสชาติของอาหารที่เรารับประทานนั้นแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ เช่น อุณหภูมิ ความชื้น ฤดูกาล เป็นต้น
เมื่อเราสัมผัสกับวัตถุต่างๆ เราสังเกตได้ว่าวัตถุต่างๆ นั้นมีความเย็น ร้อน แข็ง อ่อน หย่อน ตึง หนัก เบา แตกต่างกันไป

การสังเกตรูปขันธ์ในชีวิตประจำวันจะช่วยให้เราเห็นความจริงของรูปขันธ์ว่าเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา

ตัวอย่างการสังเกตเวทนาขันธ์ในชีวิตประจำวัน

เมื่อเรารับประทานอาหาร เราสังเกตได้ว่ารสชาติของอาหารที่เรารับประทานนั้นทำให้เรารู้สึกสุข ทุกข์ หรือเฉยๆ แตกต่างกันไป
เมื่อเราประสบกับเหตุการณ์ต่างๆ เราสังเกตได้ว่าเหตุการณ์เหล่านั้นทำให้เรารู้สึกสุข ทุกข์ หรือเฉยๆ แตกต่างกันไป

การสังเกตเวทนาขันธ์ในชีวิตประจำวันจะช่วยให้เราเห็นความจริงของเวทนาขันธ์ว่าเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา

ตัวอย่างการสังเกตสัญญาขันธ์ในชีวิตประจำวัน

เมื่อเรามองดูสิ่งต่างๆ เราสังเกตได้ว่าเรามีการรับรู้สิ่งเหล่านั้นในรูปแบบของความคิด เช่น เราอาจคิดได้ว่าสิ่งนั้นสวย น่าเกลียด น่ากลัว เป็นต้น
เมื่อเราฟังเสียงต่างๆ เราสังเกตได้ว่าเรามีการรับรู้เสียงเหล่านั้นในรูปแบบของความคิด เช่น เราอาจคิดได้ว่าเสียงนั้นไพเราะ น่ารำคาญ เป็นต้น

การสังเกตสัญญาขันธ์ในชีวิตประจำวันจะช่วยให้เราเห็นความจริงของสัญญาขันธ์ว่าเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา

ตัวอย่างการสังเกตสังขารขันธ์ในชีวิตประจำวัน

เมื่อเราตัดสินใจทำอะไรสักอย่าง เราสังเกตได้ว่ามีความคิดและอารมณ์ต่างๆ เกิดขึ้น เช่น เราอาจคิดถึงผลดีผลเสียของการกระทำนั้น หรืออาจรู้สึกดีใจ เสียใจ หรือลังเล เป็นต้น
เมื่อเราทำอะไรสักอย่างลงไป เราสังเกตได้ว่าการกระทำนั้นเกิดขึ้นจากความคิดและอารมณ์ เช่น เราอาจทำเพราะความอยากได้ ความโกรธ หรือความหลง เป็นต้น

การสังเกตสังขารขันธ์ในชีวิตประจำวันจะช่วยให้เราเห็นความจริงของสังขารขันธ์ว่าเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา

ตัวอย่างการสังเกตวิญญาณขันธ์ในชีวิตประจำวัน

เมื่อเรามองเห็นสิ่งต่างๆ เราสังเกตได้ว่ามีความคิดต่างๆ เกิดขึ้น เช่น เราอาจคิดถึงรูปร่าง สีสัน หรือความหมายของสิ่งนั้น เป็นต้น
เมื่อเราได้ยินเสียงต่างๆ เราสังเกตได้ว่ามีความคิดต่างๆ เกิดขึ้น เช่น เราอาจคิดถึงที่มาของเสียง หรือความหมายของเสียงนั้น เป็นต้น

การสังเกตวิญญาณขันธ์ในชีวิตประจำวันจะช่วยให้เราเห็นความจริงของวิญญาณขันธ์ว่าเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไปอยู่ตลอดเวลา