อริยสัจ 4 ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ

สรุปอริยสัจ 4 หลายคนคงจะสงสัยว่า อริยสัจ 4 มีอะไรบ้าง เว็บไซท์ติวฟรีจึงได้รวบรวมข้อมูล สรุป และตัวอย่างของการใช้งานอริยสัจ 4 มาให้ผู้ที่สนใจใช้แก้ปัญหา และเข้าถึงเป้าหมายสูงสุดที่ตัวเองต้องการได้

อริยสัจ 4

อริยสัจ หรือจตุราริยสัจ หรืออริยสัจ 4 เป็นหลักคำสอนหนึ่งของพระพุทธเจ้า ในพุทธศาสนา อริยสัจ 4 คือ ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ ความจริงอันประเสริฐ ความจริงของพระอริยบุคคล หรือความจริงที่ทำให้ผู้เข้าถึงกลายเป็นอริยะ

อริยสัจ 4 ประกอบด้วย

1. ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้)

ทุกข์ คือ ความไม่สบายกาย ไม่สบายใจ มนุษย์ทุกคนไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ ต่างก็มีความทุกข์ด้วยกันทั้งนั้น ความทุกข์จึงเกิดขึ้นกับใครก็ได้ทุกขณะ เราจึงไม่ควรประมาทและพร้อมที่จะเผชิญหน้ากับความจริงของทุกข์นั้นๆ ทุกข์คือความจริงข้อแรกในอริยสัจ 4

ความทุกข์ หมายถึงความที่กายและใจทนสภาพบีบคั้นได้ยาก เป็นสิ่งที่ต้องกำหนดรู้ เป็นผลที่เนื่องมาจากเหตุ ปัญหาของชีวิต พระพุทธเจ้าทรงแสดงไว้ก็เพื่อให้ทราบว่ามนุษย์ทุกคนมีทุกข์เหมือนกัน ทั้งทุกข์ขั้นพื้นฐานและทุกข์เกี่ยวกับการดำเนินชีวิตประจำวัน

ทุกข์ขั้นพื้นฐาน คือ ทุกข์ที่เกิดจากการเกิด การแก่ และการตาย ส่วนทุกข์ที่เกี่ยวกับการดำเนินชีวิตประจำวัน คือ ทุกข์ที่เกิดจากการพลัดพรากจากสิ่งที่รัก ทุกข์ที่เกิดจากการประสบกับสิ่งที่ไม่เป็นที่รัก ทุกข์ที่เกิดจากไม่ได้ดังใจปรารถนา รวมทั้งทุกข์ที่เกี่ยวกับการดำเนินชีวิตด้านต่างๆ อาทิ ความยากจน

2. สมุทัย (หลักธรรมที่ควรละ)

สมุทัย คือ ความจริงที่ว่าด้วยเหตุเกิดแห่งความทุกข์ เพราะความทุกข์หรือปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้น มีสาเหตุเกิดจากอะไรบางอย่าง ไม่ได้เกิดขึ้นลอยๆ โดยไม่มีเหตุ สมุทัยคือความจริงข้อที่สองในอริยสัจ 4

สมุทัย หมายถึงเหตุที่เกิดทุกข์ คือ กิเลสตัณหาที่กระตุ้นจิตใจให้ส่ายแส่หาอารมณ์ที่ปรารถนา อยากได้ อยากมี อยากเป็น และอยากพ้นไปจากภาวะไม่ปรารถนา เป็นเหตุแห่งทุกข์ที่ต้องละ พระพุทธเจ้าทรงแสดงไว้ก็เพื่อให้ทราบว่า ทุกข์ทั้งหมดซึ่งเป็นปัญหาของชีวิต ล้วนมีเหตุให้เกิดเหตุนั้น คือ ตัณหา อันได้แก่ความอยากได้ต่างๆ ซึ่งประกอบไปด้วยความยึดมั่น

3. นิโรธ (หลักธรรมที่ทำให้บรรลุ)

นิโรธ คือ ความดับทุกข์หรือดับปัญหาต่างๆ พุทธศาสนามีหลักคำสอนเกี่ยวกับเรื่องความสุขมากมาย จุดหมายสูงสุด คือ นิพพาน เป็นบรมสุขที่สูงสุด นิโรธคือความจริงข้อที่สามในอริยสัจ 4

นิโรธ หมายถึงความดับทุกข์ คือ ภาวะที่เป็นผลจากการดับตัณหาและสามารถพ้นจากทุกข์ได้เด็ดขาด เป็นภาวะที่ต้องทำให้ประจักษ์แจ้ง พระพุทธเจ้าทรงแสดงไว้ก็เพื่อให้ทราบว่า ทุกข์คือปัญหาของชีวิตทั้งหมดที่สามารถแก้ไขได้นั้น ต้องแก้ไขตามทางหรือวิธีแก้

4. มรรค (หลักธรรมที่ควรเจริญ หรือทำให้เกิดขึ้น)

มรรค คือ ข้อปฏิบัติที่ทำให้พ้นจากความทุกข์หรือปัญหาต่างๆ ข้อปฏิบัติให้ลุถึงความดับทุกข์ ซึ่งมีองค์ประกอบ 8 ประการ อันเป็นข้อปฏิบัติที่เป็นแบบอย่างหรือทางดำเนินชีวิตที่ดีเลิศ จัดเป็นเหตุที่ควรเจริญ คือ ลงมือปฏิบัติเพื่อให้เข้าถึงนิโรธ โดยสรุปเป็นหลักแห่งการศึกษาปฏิบัติสำคัญได้ 3 ประการ คือ ศีล สมาธิ ปัญญา มรรคคือความจริงข้อสุดท้ายในอริยสัจ 4 ประการ

มรรค หมายถึงหนทางสู่การดับทุกข์ มีด้วยกันทั้งหมด 8 ประการคือ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ ถ้าท่านสนใจหาความรู้เรื่องมรรคอย่างละเอียด ให้ท่านอ่าน บทความเรื่องมรรค 8 ในเว็บติวฟรีดูนะครับ จะมีอธิบายเอาไว้อย่างละเอียด

กิจในอริยสัจ 4

กิจในอริยสัจ คือสิ่งที่ต้องทำต่ออริยสัจ 4 แต่ละข้อ ได้แก่

• ปริญญา – ทุกข์ ควรรู้ คือการทำความเข้าใจปัญหาหรือสภาวะที่เป็นทุกข์อย่างตรงไปตรงมาตามความเป็นจริง เป็นการเผชิญหน้ากับปัญหา
  • เช่น การยอมรับความจริงว่าตนเองกำลังเศร้าโศกเสียใจ เป็นต้น
• ปหานะ – สมุทัย ควรละ คือการกำจัดสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ เป็นการแก้ปัญหาที่เหตุต้นตอ
  • เช่น การปล่อยวางความอยากได้ เป็นต้น
• สัจฉิกิริยา – นิโรธ ควรทำให้แจ้ง คือการเข้าถึงภาวะดับทุกข์ หมายถึงภาวะที่ไร้ปัญหาซึ่งเป็นจุดมุ่งหมาย
  • เช่น การเห็นความจริงว่าทุกข์เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไป เป็นต้น
• ภาวนา – มรรค ควรเจริญ คือการฝึกอบรมปฏิบัติตามทางเพื่อให้ถึงความดับแห่งทุกข์ หมายถึงวิธีการหรือทางที่จะนำไปสู่จุดหมายที่ไร้ปัญหา
  • เช่น การฝึกฝนศีล สมาธิ ปัญญา เป็นต้น

กิจทั้งสี่นี้จะต้องปฏิบัติให้ตรงกับมรรคแต่ละข้อให้ถูกต้อง การรู้จักกิจในอริยสัจนี้เรียกว่ากิจญาณ

กิจญาณเป็นส่วนหนึ่งของญาณ 3 หรือญาณทัสสนะ (สัจญาณ, กิจญาณ, กตญาณ) ซึ่งหมายถึงการหยั่งรู้ครบสามรอบ ญาณทั้งสามเมื่อเข้าคู่กับกิจในอริยสัจทั้งสี่จึงได้เป็นญาณทัสนะมีอาการ 12 ดังนี้

สัจญาณ หยั่งรู้ความจริงสี่ประการว่า

• นี่คือทุกข์
• นี่คือเหตุแห่งทุกข์
• นี่คือความดับทุกข์
• นี่คือทางแห่งความดับทุกข์

กิจญาณ หยั่งรู้หน้าที่ต่ออริยสัจว่า

• ทุกข์ควรรู้
• เหตุแห่งทุกข์ควรละ
• ความดับทุกข์ควรทำให้ประจักษ์แจ้ง
• ทางแห่งความดับทุกข์ควรฝึกหัดให้เจริญขึ้น

กตญาณ หยั่งรู้ว่าได้ทำกิจที่ควรทำได้เสร็จสิ้นแล้ว

• ทุกข์ได้กำหนดรู้แล้ว
• เหตุแห่งทุกข์ได้ละแล้ว
• ความดับทุกข์ได้ประจักษ์แจ้งแล้ว
• ทางแห่งความดับทุกข์ได้ปฏิบัติแล้ว

อริยสัจทั้ง 4 ประการนี้ มีชื่อเรียกอีกอย่างว่า สามุกกังสิกเทศนา หมายถึง พระธรรมเทศนาที่พระพุทธองค์ทรงยกขึ้นแสดงเอง โดยไม่ต้องปรารภคำถามหรือการทูลขอร้องของผู้ฟังอย่างการแสดงธรรมในเรื่องอื่นๆ

อริยสัจ 4 ประการ เป็นวิธีการแห่งปัญญา ดำเนินการแก้ปัญหาตามเหตุผล ตามเหตุปัจจัย คือ การแก้ปัญหาของบุคคลด้วยปัญญาของตัวบุคคลนั้นเอง

อริยสัจ 4 เป็นแนวทางในการแก้ปัญหาของชีวิต

อริยสัจ 4 เป็นแนวทางในการแก้ปัญหาของชีวิต โดยช่วยให้เราเข้าใจสาเหตุของความทุกข์ และแนวทางในการดับทุกข์ ตัวอย่างเช่น หากเราประสบกับความทุกข์จากการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก อริยสัจ 4 จะช่วยให้เราเข้าใจว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นเกิดจากความยึดมั่นในบุคคลนั้น ๆ จากนั้น เราก็จะสามารถละความยึดมั่นนั้น และปล่อยวางความทุกข์ได้

อริยสัจ 4 เป็นหนทางสู่ความหลุดพ้น

อริยสัจ 4 เป็นหนทางสู่ความหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวง เมื่อเราเข้าใจอริยสัจ 4 อย่างถ่องแท้ เราจะสามารถดับทุกข์ได้ โดยละสาเหตุของความทุกข์ คือ ความอยากได้ ความต้องการ ความยึดมั่น เป็นต้น ตัวอย่างเช่น หากเราเข้าใจว่าความทุกข์เกิดจากความอยากได้ เราก็จะสามารถละความอยากได้นั้น และใช้ชีวิตอย่างเรียบง่าย ปราศจากความทุกข์

อริยสัจ 4 เป็นแนวทางในการใช้ชีวิตอย่างมีสติและปัญญา

อริยสัจ 4 เป็นแนวทางในการใช้ชีวิตอย่างมีสติและปัญญา ช่วยให้เราเข้าใจความจริงของชีวิต และดำเนินชีวิตอย่างถูกต้องเหมาะสม ตัวอย่างเช่น หากเราเข้าใจว่าชีวิตเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง เราก็จะสามารถปล่อยวางความยึดมั่นในสิ่งต่าง ๆ และใช้ชีวิตอย่างมีความสุข

ประโยชน์ของอริยสัจ 4

อริยสัจ 4 เป็นหลักธรรมสำคัญในพระพุทธศาสนา ประกอบด้วยความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ ได้แก่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ และมรรค หลักธรรมเหล่านี้มีคุณค่าและประโยชน์ต่อการดำเนินชีวิตมากมาย ดังนี้

1. อริยสัจ 4 เป็นแนวทางในการแก้ปัญหาของชีวิต

ทุกข์เป็นปัญหาพื้นฐานของชีวิตมนุษย์ อริยสัจ 4 ช่วยให้เราเข้าใจสาเหตุของความทุกข์ และแนวทางในการดับทุกข์ ตัวอย่างเช่น หากเราประสบกับความทุกข์จากการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก อริยสัจ 4 จะช่วยให้เราเข้าใจว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นเกิดจากความยึดมั่นในบุคคลนั้น ๆ จากนั้น เราก็จะสามารถละความยึดมั่นนั้น และปล่อยวางความทุกข์ได้

2. อริยสัจ 4 เป็นหนทางสู่ความหลุดพ้น

เมื่อเราเข้าใจอริยสัจ 4 อย่างถ่องแท้ เราจะสามารถดับทุกข์ได้ โดยละสาเหตุของความทุกข์ คือ ความอยากได้ ความต้องการ ความยึดมั่น เป็นต้น ตัวอย่างเช่น หากเราเข้าใจว่าความทุกข์เกิดจากความอยากได้ เราก็จะสามารถละความอยากได้นั้น และใช้ชีวิตอย่างเรียบง่าย ปราศจากความทุกข์

3. อริยสัจ 4 เป็นแนวทางในการใช้ชีวิตอย่างมีสติและปัญญา

อริยสัจ 4 ช่วยให้เราเข้าใจความจริงของชีวิต และดำเนินชีวิตอย่างถูกต้องเหมาะสม ตัวอย่างเช่น หากเราเข้าใจว่าชีวิตเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง เราก็จะสามารถปล่อยวางความยึดมั่นในสิ่งต่าง ๆ และใช้ชีวิตอย่างมีความสุข

ตัวอย่างประโยชน์ของอริยสัจ 4

ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างประโยชน์ของอริยสัจ 4 ในการประยุกต์ใช้ในชีวิตจริง

• บุคคลที่ประสบกับความทุกข์จากการพลัดพรากจากคนที่รัก สามารถปฏิบัติอริยสัจ 4 โดยพิจารณาว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นเกิดจากสาเหตุใด จากนั้นจึงละความยึดมั่นในสิ่งนั้น ๆ และฝึกฝนปฏิบัติตามมรรค 8 ประการ เพื่อให้สามารถปล่อยวางความทุกข์ได้
• บุคคลที่ประสบกับความทุกข์จากการทำงานหนัก สามารถปฏิบัติอริยสัจ 4 โดยพิจารณาว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นเกิดจากสาเหตุใด จากนั้นจึงปรับทัศนคติในการทำงาน และฝึกฝนปฏิบัติตามมรรค 8 ประการ เพื่อให้สามารถทำงานได้อย่างมีความสุข
• บุคคลที่ประสบกับความทุกข์จากความโลภ สามารถปฏิบัติอริยสัจ 4 โดยพิจารณาว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นเกิดจากสาเหตุใด จากนั้นจึงละความโลภ และฝึกฝนปฏิบัติตามมรรค 8 ประการ เพื่อให้สามารถใช้ชีวิตอย่างพอเพียง

อริยสัจ 4 เป็นหลักธรรมที่ทรงคุณค่าและมีประโยชน์ต่อการดำเนินชีวิตมากมาย หากเราเข้าใจและปฏิบัติอริยสัจ 4 อย่างถูกต้อง เราจะสามารถแก้ปัญหาของชีวิต หลุดพ้นจากความทุกข์ และดำเนินชีวิตอย่างมีสติและปัญญา

บทสรุป

อริยสัจ 4 เป็นสัจธรรมความจริงที่เกี่ยวกับชีวิตของคนทุกคน ไม่ว่าจะอยู่ในสถานที่ใด อยู่ในเพศหรือภาวะใด จะต้องประสบด้วยกันทั้งสิ้น เมื่อคุณรู้แล้วว่าอริยสัจ 4 คืออะไร มีประการอะไรบ้าง พร้อมถึงความสำคัญของแต่ละประการแล้ว คุณก็สามารถที่จะปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้าได้ เพื่อผลบุญของตัวคุณเองครับ

บุคคลที่ประสบกับความทุกข์จากการพลัดพรากจากคนที่รัก สามารถปฏิบัติอริยสัจ 4 โดยพิจารณาว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นเกิดจากสาเหตุใด จากนั้นจึงละความยึดมั่นในสิ่งนั้น ๆ และฝึกฝนปฏิบัติตามมรรค 8 ประการ เพื่อให้สามารถปล่อยวางความทุกข์ได้

หลักธรรมของศาสนาพุทธที่ควรทราบ

• อริยสัจ 4
• สังคหวัตถุ 4
• พรหมวิหาร 4
• อิทธิบาท 4
• โลกธรรม 8
• มรรค 8
• ทิศ 6

ธรรมะในชีวิตประจำวัน

การนำหลักธรรมคำสอนมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ถือเป็นบุญอย่างหนึ่งของชาวพุทธ หลักการธรรมะที่เราเรียนรู้ ไม่เพียงช่วยให้เรามีสมาธิและความสงบในใจ แต่ยังช่วยให้เราทำความเข้าใจเรื่องราวของชีวิต และวิธีการรับมือกับความทุกข์ทั้งในทางทฤษฎีและทางปฏิบัติ มาดูกันว่าเราสามารถนำหลักธรรมะข้อใดมาปรับใช้ในชีวิตประจำวันกันบ้าง

• อริยสัจ 4 ในชีวิตประจำวัน
• สังคหวัตถุ 4 ในชีวิตประจำวัน
• พรหมวิหาร 4 ในชีวิตประจำวัน
• อิทธิบาท 4 ในชีวิตประจำวัน
• โลกธรรม 8 ในชีวิตประจำวัน
• มรรค 8 ในชีวิตประจำวัน
• ทิศ 6 ในชีวิตประจำวัน

ที่มา:

• สำนักพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
• ราชบัณฑิตยสถาน. (2548). พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. (พิมพ์ครั้งที่ 2 แก้ไขเพิ่มเติม). กรุงเทพฯ : อรุณการพิมพ์. หน้า 65-66.
• พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). “พุทธธรรม” มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2546