เลขโรมัน: วิธีอ่านและเขียน สำหรับผู้เริ่มต้น

เลขโรมัน

เลขโรมัน (Roman numerals) คือระบบตัวเลขโบราณที่ใช้ตัวอักษรละตินเป็นสัญลักษณ์ แทนค่าตัวเลขต่างๆ โดยมีเอกลักษณ์สำคัญคือไม่มีหลัก (placeless numeral system) และใช้หลักการรวมค่า (additive system) และลบค่า (subtractive system) ในการกำหนดค่าของตัวเลข เลขโรมันถูกนำมาใช้แพร่หลายในสมัยโรมโบราณ และยังคงปรากฎให้เห็นในปัจจุบัน

การอ่านเลขโรมัน

เลขโรมันใช้ตัวอักษรในอักษรละตินแทนค่าตัวเลข โดยแต่ละตัวอักษรมีค่าดังนี้

I = 1
V = 5
X = 10
L = 50
C = 100
D = 500
M = 1,000

การอ่านเลขโรมันหลายหลัก

เมื่อคุณต้องอ่านเลขโรมันหลายหลัก ให้เริ่มต้นอ่านจากซ้ายไปขวาเสมอ และสังเกตุว่าสัญลักษณ์ถัดไปมีค่ามากหรือน้อยกว่าสัญลักษณ์ตัวก่อนหน้า โดยมีหลักการอ่านที่พอจะเข้าใจได้ง่ายดายดังนี้

ตัวเลขโรมันที่มาโดดๆ ของหน่วยตัวเองเลย มักจะลงท้ายด้วย 1, 5, หรือ 10 ให้นำมาบวกกันได้หมดเลยเช่น
- V = 5
- XV = 10 + 5 = 15
- LXV = 50 + 10 + 5 = 65
- CLXV = 100 + 50 + 10 + 5 = 165
เลขโรมันที่มีค่ามากกว่า อยู่ด้านหน้าเลขโรมันที่มีค่าน้อยกว่า แสดงถึงการบวก ให้นำตัวเลขที่น้อยกว่ามาบวก เช่น
- VI = 5 + 1 = 6
- XII = 10 + 2 = 12
- XVI = 10 + 5 + 1 = 16
เลขโรมันที่มีค่าน้อยกว่า อยู่ด้านหน้าเลขโรมันที่มีค่ามากกว่า แสดงถึงการลบค่า ให้นำตัวเลขที่น้อยกว่ามาลบ เช่น
- IV = 5 – 1 = 4
- XL = 50 – 10 = 40
- CD = 500 – 100 = 400
เลขโรมันตัวเดียวกัน เบิ้ลมา ให้นำมาบวกกันทั้งหมด เช่น
- XX = 10 + 10 = 20
- CCC = 100 + 100 + 100 = 300
- MMMM = 1,000 + 1,000 + 1,000 + 1,000 = 4,000

การเขียนเลขโรมัน

การเขียนเลขโรมันสามารถเขียนแทนเฉพาะจำนวนเต็มบวกเท่านั้น เนื่องจากในสมัยก่อนโรมยังไม่มีสัญลักษณ์แทนเลขศูนย์หรือเลขทศนิยม

ในการเขียนเลขโรมัน ให้เขียนสัญลักษณ์ที่มีค่ามากที่สุดไปหาสัญลักษณ์ที่มีค่าน้อยที่สุด โดยสัญลักษณ์ที่มีค่าน้อยกว่าสามารถอยู่ด้านหน้าสัญลักษณ์ที่มีค่ามากกว่าเพื่อแสดงถึงการลบค่าได้ เช่น

MCCCXXV = 1,000 + 300 + 20 + 5 = 1,325
MMMDLXVII = 3,000 + 500 + 60 + 7 = 3,567

นอกจากนี้ยังมีกฎการเขียนอื่นๆ ดังนี้

ห้ามเขียนสัญลักษณ์เดียวกันเกิน 3 ตัวติดกัน
ห้ามเขียนสัญลักษณ์ I ข้างหน้า V หรือ X เพื่อแสดงค่า 4 หรือ 9
ห้ามเขียนสัญลักษณ์ X ข้างหน้า L หรือ C เพื่อแสดงค่า 40 หรือ 90

เลขโรมัน 1-100

ใช้ตารางต่อไปนี้เพื่อเปรียบเทียบระหว่างเลขอารบิก และเลขโรมัน 1-100 นะครับ

เลขอารบิก	เลขโรมัน
1	I
2	II
3	III
4	IV
5	V
6	VI
7	VII
8	VIII
9	IX
10	X
11	XI
12	XII
13	XIII
14	XIV
15	XV
16	XVI
17	XVII
18	XVIII
19	XIX
20	XX
21	XXI
22	XXII
23	XXIII
24	XXIV
25	XXV
26	XXVI
27	XXVII
28	XXVIII
29	XXIX
30	XXX
31	XXXI
32	XXXII
33	XXXIII
34	XXXIV
35	XXXV
36	XXXVI
37	XXXVII
38	XXXVIII
39	XXXIX
40	XL
41	XLI
42	XLII
43	XLIII
44	XLIV
45	XLV
46	XLVI
47	XLVII
48	XLVIII
49	XLIX
50	L

เลขอารบิก	เลขโรมัน
51	LI
52	LII
53	LIII
54	LIV
55	LV
56	LVI
57	LVII
58	LVIII
59	LIX
60	LX
61	LXI
62	LXII
63	LXIII
64	LXIV
65	LXV
66	LXVI
67	LXVII
68	LXVIII
69	LXIX
70	LXX
71	LXXI
72	LXXII
73	LXXIII
74	LXXIV
75	LXXV
76	LXXVI
77	LXXVII
78	LXXVIII
79	LXXIX
80	LXXX
81	LXXXI
82	LXXXII
83	LXXXIII
84	LXXXIV
85	LXXXV
86	LXXXVI
87	LXXXVII
88	LXXXVIII
89	LXXXIX
90	XC
91	XCI
92	XCII
93	XCIII
94	XCIV
95	XCV
96	XCVI
97	XCVII
98	XCVIII
99	XCIX
100	C

เลขโรมันในชีวิตประจำวัน

เลขโรมันเป็นระบบตัวเลขที่ใช้ในโรมโบราณ และยังคงมีการใช้งานอยู่ในปัจจุบัน มักพบเห็นในหน้าปัดนาฬิกา อาคาร อนุสรณ์สถาน และเอกสารสำคัญต่างๆ โดยเลขโรมันในชีวิตประจำวันยุคปัจจุบันมีดังต่อไปนี้

1. บอกเวลาบนหน้าปัดนาฬิกา

นาฬิกาบิ๊กเบน ที่กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ใช้เลขโรมันบนหน้าปัดเพื่อบอกเวลา

ตัวเลขโรมันมักใช้บอกเวลาบนหน้าปัดนาฬิกา เริ่มจากเลข 1 ถึง 12 เรียงตามลำดับจากซ้ายไปขวา โดยเลข 1 แทนด้วย I, 2 แทนด้วย II, 3 แทนด้วย III, 4 แทนด้วย IV, 5 แทนด้วย V, 6 แทนด้วย VI, 7 แทนด้วย VII, 8 แทนด้วย VIII, 9 แทนด้วย IX, 10 แทนด้วย X, 11 แทนด้วย XI และ 12 แทนด้วย XII

2. เติมท้ายชื่อของบุคคลหรือพระนามของพระมหากษัตริย์ในภาษาอังกฤษ

เลขโรมันมักใช้เติมท้ายชื่อของบุคคลหรือพระนามของพระมหากษัตริย์ในภาษาอังกฤษ เพื่อระบุลำดับหรือตำแหน่ง เช่น Queen Elizabeth II (สมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2), King Rama IX (พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช) หรือ Pope John Paul II (สมเด็จพระสันตะปาปายอห์น ปอลที่ 2)

3. ใช้แสดงปีในวันที่ของละคร ภาพยนตร์ รายการโทรทัศน์ และวิดีโอภาษาอังกฤษ

เลขโรมันมักใช้แสดงปีในวันที่ของละคร ภาพยนตร์ รายการโทรทัศน์ และวิดีโอภาษาอังกฤษ เช่น World War I (สงครามโลกครั้งที่ 1) ในปี 1914-1918 แทนด้วย MCMXI-MCMXVIII หรือ World War II (สงครามโลกครั้งที่ 2) ในปี 1939-1945 แทนด้วย MCMXLIX-MCMLIII

4. ใช้เขียนเพื่อแสดงถึงสงครามโลก

เลขโรมันมักใช้เขียนเพื่อแสดงถึงสงครามโลกครั้งที่หนึ่งและครั้งที่สอง ได้แก่ World War I (สงครามโลกครั้งที่ 1) แทนด้วย WWI และ World War II (สงครามโลกครั้งที่ 2) แทนด้วย WWII

5. ใช้ระบุหน้าหรือบทในหนังสือ

เลขโรมันมักใช้ระบุหน้าหรือบทในหนังสือ เช่น บทที่ 1 แทนด้วย I, บทที่ 2 แทนด้วย II, บทที่ 3 แทนด้วย III และบทที่ 10 แทนด้วย X

6. แสดงลำดับหรือดัชนีในเอกสาร โดยเฉพาะเอกสารทางการและเอกสารทางกฎหมาย

เลขโรมันมักใช้แสดงลำดับหรือดัชนีในเอกสาร โดยเฉพาะเอกสารทางการและเอกสารทางกฎหมาย เช่น ข้อที่ 1 แทนด้วย I, ข้อที่ 2 แทนด้วย II, ข้อที่ 3 แทนด้วย III และข้อที่ 10 แทนด้วย X

เลขโรมันเป็นระบบตัวเลขที่มีประวัติศาสตร์อันยาวนานและยังคงมีการใช้งานอยู่ในปัจจุบัน การเรียนรู้เกี่ยวกับการใช้งานเลขโรมันจะช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจและรู้จักการใช้งานเลขโรมันในชีวิตประจำวันได้มากขึ้น

เขียนวันเกิดของตัวเอง ด้วยตัวเลขโรมัน

การเขียนปีเกิดเป็นตัวเลขโรมัน สามารถทำได้ดังนี้

แยกตัวเลขปีเกิดออกเป็นหลักๆ โดยเริ่มจากหลักพัน หลักร้อย หลักสิบ และหลักหน่วย
เขียนตัวเลขโรมันสำหรับแต่ละหลัก โดยให้หลักที่มากที่สุดอยู่ซ้ายมือ ส่วนหลักที่มีค่าน้อยลงจะอยู่ทางขวามือ
ในกรณีที่สัญลักษณ์ที่มีค่าน้อยกว่าอยู่ด้านหน้าสัญลักษณ์ที่มีค่ามากกว่า จะหมายถึงการลบค่า
แล้วนำ วัน/เดือน/ปี มารวมกันกลายเป็นวันเกิดในเลขโรมัน

เขียนปีเกิดเป็นตัวเลขโรมัน

ปี 1993 = MCMXCIII
ปี 2001 = MNI
ปี 2005 = MNV
ปี 2022 = MMXXII
ปี 2023 = MMXXIII
ปี 2565 = MMDLXV
ปี 2566 = MMDLXVI

เขียนเดือนเกิดด้วยเลขโรมัน

เดือนมกราคม = I
เดือนกุมภาพันธ์ = II
เดือนมีนาคม = III
เดือนเมษายน = IV
เดือนพฤษภาคม = V
เดือนมิถุนายน = VI
เดือนกรกฎาคม = VII
เดือนสิงหาคม = VIII
เดือนกันยายน = IX
เดือนตุลาคม = X
เดือนพฤศจิกายน = XI
เดือนธันวาคม = XII

รวมวัน/เดือน/ปี เข้าเป็นวันเกิดด้วยเลขโรมัน

เมื่อเราได้เลขโรมันของทั้งวัน เดือน และปีแล้ว ก็นำเข้ามารวมกันกลายเป้นวันเกิดของคุณที่เขียนด้วยตัวเลขโรมัน โดยใช้รูปแบบ วัน/เดือน/ปี เช่น

5 มกราคม 1993 เขียนได้ว่า V / I / MCMXCIII
10 กุมภาพันธ์ 2001 เขียนได้ว่า X / II / MNI
15 มีนาคม 2005 เขียนได้ว่า XV / III / MNV

การเขียนปีเกิดเป็นตัวเลขโรมัน สามารถทำได้อย่างง่ายดาย เพียงทำตามหลักการและกฎการเขียนที่กำหนดไว้ การเรียนรู้วิธีการเขียนปีเกิดเป็นตัวเลขโรมันจะช่วยให้ผู้อ่านสามารถเขียนปีเกิดของตนเองหรือผู้อื่นได้อย่างถูกต้องและสวยงาม

เลขโรมันที่พบบ่อย

รวบรวมเลขโรมันที่พบบ่อยๆ และมีหลายคนที่สงสัยว่ามันเท่ากับตัวเลขอารบิกอะไรบ้าง

เลขโรมัน IV = 4
เลขโรมัน IX = 9
เลขโรมัน XV = 15
เลขโรมัน XIX = 19
เลขโรมัน XXI = 21
เลขโรมัน XXII = 22
เลขโรมัน XXIV = 24
เลขโรมัน XXV = 25
เลขโรมัน XXVI = 26
เลขโรมัน XXVII = 27
เลขโรมัน XXVIII = 28

คำถามที่พบบ่อย

สัญลักษณ์เลขโรมันที่มักสับสนคืออะไร?

สัญลักษณ์เลขโรมันที่มักสับสนคือ IV และ IX ซึ่งมักเขียนผิดเป็น IIII และ IXIX ตามลำดับ สิ่งสำคัญคือต้องจำไว้ว่าสัญลักษณ์ที่มีค่าน้อยกว่าสามารถอยู่ด้านหน้าสัญลักษณ์ที่มีค่ามากกว่าเพื่อแสดงถึงการลบค่าได้เท่านั้น

บทสรุป

เลขโรมันเป็นระบบตัวเลขที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม การเรียนรู้หลักการอ่านและเขียนเลขโรมันอย่างถูกต้องจะช่วยให้ผู้อ่านสามารถเข้าใจและใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ